Starfsemi Reykjalundar endurhæfingarmiðstöðvar SÍBS hófst árið 1945. Framan af einskorðaðist starfsemin við þjónustu við berklasjúklinga en síðan þróaðist starfsemin yfir í það að vera alhliða endurhæfingarmiðstöð fyrir landið allt. Reykjalundur er í dag stærsta endurhæfingarmiðstöð landsins þar sem árlega koma um 1200 einstaklingar til endurhæfingar hvaðanæva af landinu. Hver einstaklingur er yfirleitt í fjórar til átta vikur í senn við endurhæfingu sem getur verið af margvíslegum ástæðum, svo sem eftir erfið og langvarandi veikindi, alvarleg slys, vegna ofþyngdar eða annarra kvilla svo sem áunninna heilaskaða. Auk þess sækja milli þrjú og fjögur þúsund manns göngudeild Reykjalundar á hverju ári. Á liðnum áratugum hafa þúsundir einstaklinga náð heilsu sinni á ný á Reykjalundi og komist aftur út á vinnumarkaðinn.
Á virkum vinnualdri
Við efnahagshrunið 2008 voru fjárveitingar úr ríkissjóði til Reykjalundar skornar niður um 300 milljónir króna. Í kjölfarið var starfsemin endurskipulögð og dregið úr allri stoðþjónustu og var stöðugildum fækkað verulega. Reykjalundur hefur ekki ennþá náð vopnum sínum eftir þessa miklu skerðingu. Ríkissjóður hefur á undanförnum misserum aukið mjög útgjöld til málaflokks velferðarmála en ekkert af þeim fjármunum sem skornir voru niður til Reykjalundar hafa skilað sér heim aftur þrátt fyrir mjög brýna þörf og langa biðslita eftir endurhæfingu.
Mikilvægt er að hafa í huga að meðalaldur sjúklinga á Reykjalundi er aðeins um 50 ár. Allt eru þetta því einstaklingar á virkum vinnualdri sem brýnt er að koma aftur út á vinnumarkaðinn. Rannsóknir á þjóðhagslegum ávinningi endurhæfingar sýna að hver króna sem ríkið setur í endurhæfingu skilar 8-9 krónum til baka í formi sparnaðar á öðrum útgjaldaliðum hins opinbera. Því má segja að kostnaður sem samfélagið leggur til endurhæfingar sjúkra sé fundið fé.
Þörfin eykst stöðugt
Þjónustusamninginn sem við störfum samkvæmt og er í grunninn frá árinu 2000 þarf að endurbæta. Á þeim 17 árum sem liðin eru frá því að fyrsti þjónustusamningurinn var gerð- ur hefur þjóðinni t.d. fjölgað um 20%, eða 60 þúsund manns. Samhliða þessu hefur þörfin fyrir endurhæfingu aukist gríðarlega og getur Reykjalundur ekki sinnt nema rétt helmingi þeirra beiðna sem berast á hverju ári. Auk þess eru hópar í samfélaginu sem fá ekki þá þjónustu sem þeir nauðsynlega þurfa. Þannig hafa á síðustu árum komið til meðferðar á Reykjalundi tveir nýir hópar skjólstæðinga. Annar þeirra er fólk með áunninn heilaskaða, svo sem eftir slys. Þetta hefur verið afskiptur hópur í heilbrigðiskerfinu sem þarf þó eigi að síður margt með. Reykjalundur fékk tímabundna fjárveitingu til að sinna þessum sjúklingahópi en svo var hún felld niður. Hinn hópurinn er fólk sem hefur vegna krabbameins þurft mergskipti eða stofnfrumumeðferð en endurhæfing vegna hennar er yfirleitt nauðsynleg. Nokkur ár eru síðan þessari þjónustu var bætt inn í starfsemina að Reykjalundi og þá var reiknað með að skjólstæðingarnir yrðu 1-2 á ári, en eru orðnir 15-20 og verður ekki við unað nema fé sé veitt sérstaklega í þessa starfsemi. Á meðan við höfum ekki fengið fastan samning við Sjúkratryggingar um þessa meðferðarþjónustu er hún svolítið í lausu lofti.
Hver króna sem ríkið ver til endurhæfingarstarfsemi skilar sér áttfalt til baka, samkvæmt íslenskum og sænskum rannsóknum. Árangurinn af starfinu er líka góður, rannsókn sem gerð var á sjúklingum á verkjasviði og náði yfir árin 2004-2011 sýndi að einungis 30% þeirra voru vinnufærir við upphaf meðferðar. Þetta hlutfall var komið uppí 60% hjá þessum sama hópi þremur árum eftir meðferð á Reykjalundi. Í Starfsendurhæfingunni á Reykjalundi fóru 60% af innrituðum sjúklingum á síðasta ári til vinnu eða í nám að meðferð lokinni. Þetta er mjög góður árangur þegar litið er til þess að mest voru þetta einstaklingar sem höfðu verið jafnvel árum saman utan vinnumarkaðar. Þetta skilar sér fljótt í skatttekjum ríkisins og minni kostnaði við oft á tíðum ótímabærri örorku. Við megum ekki missa fólk í örorku að ástæðulausu.
Sérhæft starfslið
Reykjalundur er gríðarlega velmönnuð stofnun á öllum sviðum starfseminnar. Á Reykjalundi starfa nú á annað hundrað manns í 160 stöðugildum, þar af eru læknar, hjúkrunarfræðingar, sjúkra- og iðjuþjálfar, félagsráðgjafar, sálfræðingar, talmeinafræðingar, heilsuþjálfar, næringarráðgjafar og fleiri sérhæfðir heilbrigðisstarfsmenn í hátt í eitt hundrað stöðugildum. Enn þann dag í dag hefur því miður ekkert tækifæri skapast til að koma starfsemi Reykjalundar í sama eða svipað horf og var fyrir hrun, enda þótt stjórnvöld hafi á undanförnum misserum sett stóraukið viðbótarfjármagn inn í málaflokk velferðarmála landsins, svo sem til lyfjakaupa og í sjúkrahúsrekstur í því skyni að stytta biðlista og fjölga ýmsum sértækum aðgerðum þar sem þörfin er mest.
Í samningi Reykjalundar við Sjúkratryggingar Íslands er gert ráð fyrir að RL endurhæfi árlega 1050 sjúklinga. Reykjalundur fær ekki greitt aukalega fyrir þá sem eru umfram 1050 en njóti færri en það endurhæfingar eru fjárveitingar skertar um um það bil eina milljón króna á hvern sjúkling sem upp á vantar. Þörfin fyrir endurhæfingu fleiri sjúklinga er hins vegar mjög brýn og í ár stefnir í að beiðnir um meðferð á Reykjalundi verði um 2000. Við gætum gert verulegt átak í að stytta biðlista á Reykjalundi ef fengist til þess fjármagn. Þörfin er mikil og allt er þetta fólk á vinnufærum aldri sem þarf að komast í endurhæfingu og síðan aftur út á vinnumarkaðinn. Eins og áður segir er þjóðhagslegur ávinningur af starfsemi Reykjalundar gríðarlegur og í mörgum tilvikum er þegar hægt með endurhæfingu að koma í veg fyrir eða seinka ótímabærri örorku með þeim kostnaðarauka sem henni fylgir fyrir hið opinbera.
Átta svið endurhæfingar
Á Reykjalundi eru starfrækt átta endurhæfingarsvið þar sem sjúklingar sem takast á við geðraskanir, gigt og þráláta verki, hjarta- og lungnasjúkdóma njóta endurhæfingar auk þeirra sem eiga við taugasjúkdóma að stríða, offitu- og næringarsjúkdóma og önnur veikindi. Lengsta biðin hefur löngum verið eftir offitumeðferð og meðferð vegna þrálátra verkja, en einnig eru aðrir sjúklingahópar í mjög brýnni þörf fyrir endurhæfingu – ekki síst einstaklingar sem orðið hafa orðið fyrir heilaskaða, en sá hópur fær í dag litla sem enga þjónustu eins og Hugarfar, félag fólks með ákominn heilaskaða, hefur bent á að undanförnu.
Reykjalundur er gríðarlega vel mönnuð stofnun og á síðustu árum höfum við lagt okkur sérstaklega eftir því að skapa hér fjölskylduvænan og eftirsóttan vinnustað. Það hefur skilað sér í ánægðu starfsfólki sem skilar frábæru starfi. Reykjalundur er stofnun ársins 2017 og trónir á toppi þeirra tæplega 100 stofnana með fleiri en 50 starfsmenn sem fjármagnaðar eru af ríkinu. Þetta er árleg könnun sem gerð er af fjármála og efnahagsráði í samráði við SFR. Þetta er frábær árangur og enn einn mælikvarðinn á að við erum að skila árangri, ekki bara í meðferðarstarfinu heldur einnig í stjórnun og öllum aðbúnaði starfsmanna.
Já, þetta er frábær árangur – og í krafti hans viljum við sækja fram!
