Hlutverk iðjuþjálfunar í meðferð á offitu- og næringarsviði Reykjalundar er margþætt. Skjólstæðingar búa í langflestum tilfellum við mikið ójafnvægi í sínu lífi. Þeir upplifa mikla óreiðu, eiga erfitt með að skipuleggja sig hvort sem er varðandi mat, hreyfingu, fjölskyldu, áhugamál eða vinnu.
Skipulagt jafnvægi
Skjólstæðingar hitta iðjuþjálfa bæði í hópum og einstaklingsviðtölum á göngudeild þar sem unnið er með skipulag í daglegu lífi og farið yfir matardagbók. Hver hópur samanstendur af 3-4 skjólstæðingum. Þeir fá fræðslu um markmið og mikilvægi þess að setja sér markmið og vinna eftir þeim. Í fræðslunni er þeim gerð grein fyrir mikilvægi þess að vera með markmið að vinna eftir þegar lífstílsbreyting á sér stað. Einnig er lögð áhersla á að fólk geri sér grein fyrir að þetta sé ekki enn einn kúrinn, heldur restin af lífinu.
Hver sé fórnarkostnaður og ávinningur þess að breyta venjum og hvort þau séu tilbúin að fara í þessa lífsstílsbreytingu og setja sig í fyrsta sætið og vinna í sínum málum. Sumir þurfa að auki íhlutun í formi einstaklingsviðtala, en það eru yfirleitt þeir sem eru verr staddir og þurfa aðstoð við skipulag, markmiðasetningu og fleira. Í fimm vikna innlögninni sér iðjuþjálfi um fræðslu um jafnvægi í daglegu lífi. Skjólstæðingar taka þátt í verslunarferð með iðjuþjálfa, þar sem fer fram fræðsla á vettvangi um innihaldslýsingu matvara og gæði. Þeir elda einu sinni á tímabilinu og eiga kost á því að taka þátt í vinnusmiðju á iðjuþjálfunardeildinni, þar sem tækifæri gefst til að prófa ýmiss konar handverk í samveru með öðrum (æfa samskipti, rjúfa einangrun, finna ný áhugamál ofl.)
Lísa fer í meðferð
Til að gefa gleggri mynd af þjónustu iðjuþjálfa í offitu-og næringarteyminu kemur hér saga Lísu. Hún er 40 ára, býr með eiginmanni sínum og þremur börnum á aldrinum 8, 12 og 15 ára í fimm herbergja íbúð á einni hæð. Hún hefur unnið hlutavinnu á skrifstofu undanfarin 6 ár.
Lísa kom ásamt þremur öðrum í hópatíma á göngudeild, þar sem hún setti sér skammtíma markmið. Hún vildi m.a. skipuleggja sig betur, minnka óreiðuna á heimilinu og byrja að stunda áhugamál. Lísa fékk síðan einstaklingstíma á göngudeild til að fá stuðning við að fylgja þessum markmiðum eftir.
Í göngudeildarviðtalinu fyllti Lísa út sérstakan spurningalista, sem hjálpaði henni að fá yfirsýn yfir hvar vandinn lægi. Í ljós kom að hún á í erfiðleikum með að einbeita sér, halda reiðu á matartímum og hreyfingu, átti erfitt með að slaka á og eiga ánægjustundir með fjölskyldunni og sjálfri sér. Daglegar venjur Lísu einkenndust af óreiðu og skipulagsleysi. Hún átti erfitt með að vinna eftir markmiðum sínum og hafði ekki mikla trú á eigin áhrifamætti. Hún kvaðst einnig hafa gefið áhugamál sín upp á bátinn vegna tímaleysis og kvíða. Hún var farin að einangra sig heima, leið ekki vel innan um aðra, hvort sem það voru nánir vinir eða fjölskylda.
Forgangsröðun
Í kjölfarið forgangsraðaði Lísa því sem henni fannst mikilvægast að byrja að vinna með, en það var mataræðið, hreyfingin, heilsan, skipulag, áhugamálin og fjölskyldan. Við skoðuðum betur hvar hún gæti byrjað, hún hafði sett sér markmið í fyrsta hóptímanum og ákvað hún að hún vildi halda þeim og vinna áfram með þau.
Lísa var byrjuð að skoða í hvað hún varði tíma sínum. Hún fékk með sér heimaverkefni, iðjuhjólið þar sem skoðað er hvernig tímanum er varið í einn sólarhring. Hún ætlaði að halda fjölskyldufund til að upplýsa um markmið sín og virkja heimafólk sitt við heimilisstörf, sem hún var vön að sinna sjálf. Þannig ætlaði hún að skapa sjálfri sér svigrúm til að vinna að markmiðum sínum. Þegar hún kom viku seinna skoðuðum við iðjuhjólið hennar og hún bjó til stundaskrá, sem innihélt matartíma, hreyfinguna, heimilishaldið, tíma fyrir sjálfa sig og áhugamálin, en þau vildi hún gjarnan fá inn aftur og lagði áherslu á það.
Þegar við skoðuðum vikuna og í hvað tími hennar fór, kom í ljós að mörgum tímum var eytt fyrir framan sjónvarp/tölvu og í önnur verk sem ekki voru henni mikilvæg. Lísu fannst mjög gagnlegt að skoða svart á hvítu í hvað hún eyddi tíma sínum. Hún raðaði inn í stundaskrána og sá þá hvernig skipulagið var fyrir vikuna. Hún taldi að þetta myndi auðvelda sér að halda áfram og byrja á að fylla út í matardagbókina, sem henni fannst of flókið þegar allt annað var í óreiðu. Hún ákvað að setja hreyfingu inn á stundatöfluna, valdi sér tíma í leikfimi og ætlaði einnig að synda.
Tveim vikum seinna kom Lísa aftur í göngudeildarviðtal og hafði þá fylgt stundaskránni í þann tíma. Hún sagði að það hefði kostað smá átök að fylgja henni eftir svona mörg ár í óreiðu, og hún fann að stundaskráin hjálpaði henni markvisst að ná settum markmiðum. Hún var byrjuð að fylla út í matardagbók og skráði niður allt samviskulega, hún gerði það í tölvu og sendi dagbókina áður en hún kom til iðju þjálfa í göngudeildarviðtal. Lísa var byrjuð að hreyfa sig reglulega og var hún sátt við það. Hún var farin að taka áhugamál sín aftur upp og gaf sér tvo tíma tvisvar í viku að mála, sem hún gerði mikið af áður en börnin komu til sögunnar. Á fjölskyldufundinum sem hún hélt ákvað heimilisfólkið að þau vildu gera eitthvað saman og völdu þriðjudagskvöld þar sem með limir skiptust á um að elda og svo var haldið spilakvöld. Lísa bjóst ekki við að börnin myndu samþykkja þetta en þeim fannst hugmyndin góð og vildu prófa þetta.
Lísa hélt áfram að koma á göngudeildina næstu 3 mánuði þar sem hún var að fínpússa og vinna með markmiðin sín. Eftir þessa 3 mánuði var hún til viðbótar við allar lagfæringar í lífsháttum sínum búin að léttast um 7% frá byrjun göngudeildarmeðferðar.
Fimm vikna dvölin
Í fimm vikna dvölinni fékk hún stundaskrá og var hún hér alla daga vikunnar. Hún kom í vinnusmiðju í iðjuþjálfun, en þar gafst henni möguleiki á að finna sér ný áhugamál til að taka með heim til sín. Einnig gafst henni tími að vera með öðrum í sömu stöðu og vinna með félagslega þáttinn þar sem hún hafði einangrað sig mikið heima undanfarin ár.
Í innlögninni fékk Lísa fræðslu um jafnvægi í daglegu lífi þar sem farið er í streitu og streituviðbrögð, markmiðasetningu, forgangsröðun og tímastjórnun. Hún tók þátt í að elda máltíð og fór með í Krónuna til að læra að lesa innihaldslýsingar og verða meðvitaðri um næringargildi matvöru og gæði hráefna.
Eftir útskrift í fimm vikna prógramminu hélt Lísa áfram að koma til iðjuþjálfa í stuðningsviðtöl, þar sem henni fannst hún ekki alveg vera tilbúin að takast á við allt sjálf þegar hún kæmi heim aftur. Hún kom einu sinni í mánuði í stuðningsviðtölin eða þar til hún kom aftur í þriggja vikna innlögn eftir 6 mánuði heima. Þá var hún búin að festa bætt skipulag í sessi og ætlaði hún að halda áfram að setja sér markmið og nýta sér stundaskrá svo hún myndi ekki missa tökin aftur í daglegu lífi sínu.
Sjálfsögðu hlutirnir
Í iðjuþjálfun felst sérþekking á daglegum athöfnum fólks. Þá er átt við allt sem það innir af hendi dags daglega í þeim tilgangi að annast sig og sína, vinna ýmis störf er nýtast samfélaginu og njóta þess sem lífið hefur upp á að bjóða. Þótt þessi viðfangsefni virðist sjálfsögð og einföld fyrir flesta geta þau verið erfið og jafnvel óyfirstíganleg fyrir marga, þar sem oft á tíðum ríkir mikil óreiða hvað varðar mataræði, hreyfingu og allt skipulag. Í þessum tilvikum getur iðjuþjálfi í offitu- og næringarteyminu komið inn í myndina og hjálpað skjólstæðingnum með skipulag í daglegu lífi og aðstoðað hann við að setja upp stundaskrá til að brjóta upp gamlar venjur og móta nýjar.
