Gos- og orkudrykkir flokkast undir svokölluð gjörunnin matvæli en sá flokkur matvæla hefur fengið mikla athygli að undanförnu vegna óhollustu sinnar. Framboð á gjörunnum matvælum hefur aukist hratt undanfarna áratugi og ljóst að þörf er á átaki til að sporna við þessari þróun. Gos- og orkudrykkir innihalda engin nauðsynleg næringarefni fyrir líkamann og eiga það sameiginlegt að innihalda viðbættan sykur og/eða sætuefni, auk koffíns í mismiklu magni (á þó ekki við um alla gosdrykki).

Á síðustu áratugum hafa gjörunnin matvæli (e. Ultraprocessed foods) fengið aukna athygli. Rannsóknir á gjörunnum mat hafa bent á að matvælaiðnaðurinn framleiði sífellt meira magn af gjörunnum vörum á kostnað lítið unninna og óunninna matvæla og að neyslan færist meira og meira í átt að þeim. Þá hefur verið gagnrýnt hversu hagnaðardrifin matvælaframleiðsla hefur verið og minni áhersla verið lögð á gæði, næringu og fæðuöryggi, með meiri áherslu á magnframleiðslu matvöru, oft úr ódýrum hráefnum.

Hugtök sem þessi eru áberandi í fjölmiðlum og hagtölur stýra að talsverðu leyti aðgerðum stjórnvalda. Að baki ákvörðunum stjórnmálamanna liggur gjarnan sterk röksemdafærsla byggð á hagfræðilegum staðreyndum. Vandinn er bara sá að ef við tökum ákvarðanir byggðar á hagstærðum verða áhrifin af þeim líka fyrst og fremst á hinar sömu hagstærðir. Þannig getur orðið til hringrás sem missir sjónar á grundvallarspurningunni: Fyrir hverja erum við að reka þetta samfélag?

Verkefni um safn velsældarvísa er unnið í samstarfi Hagstofu Íslands og forsætisráðuneytisins og hefur að meginmarkmiði að um miðla mælikvörðum um hagsæld og lífsgæði á Íslandi.

Það eru ekki íbúar í ríkustu löndum heims sem búa við bestu heilsuna, heldur íbúar í þeim löndum þar sem mestur jöfnuður ríkir (Wilkinson 1996). Það eru ýmsar ástæður fyrir því, til að mynda jafnari aðgangur að heilbrigðisþjónustu en einnig ýmiss konar tæki sem stjórnvöld nota til minnka líkur á fátækt og draga úr áhrifum neikvæðra lífsviðburða (t.d. að missa vinnuna) á líf einstaklinga. En það er ekki þannig að ójöfnuður í heilsu fyrirfinnist ekki í jafnari samfélögum, heldur sýna rannsóknir fram á að slíkur ójöfnuður fyrirfinnst nánast alls staðar á öllum tímum.

Margar þær áskoranir sem íslenskt samfélag stendur frammi fyrir í dag og í nánustu framtíð krefjast sameiginlegra aðgerða stjórnvalda og samfélagsins alls þar sem unnið er þvert á geira og stjórnsýslustig. Dæmi um slíkar áskoranir eru meðal annars loftslagsbreytingar, gervigreind, breytt aldurssamsetning þjóðarinnar, ýmsar ógnir við andlega líðan og ójöfnuður til heilsu. Almennt er viðurkennt að það er hægt er að bregðast við og vinna að úrlausnum þessara flóknu mála á áhrifaríkan hátt með samþættingu í opinberri stefnumótun, áætlanagerð og vinnulagi þar sem öll málefnasvið og aðrir hagaðilar hafa hlutverk í vegferðinni að sameiginlegum markmiðum.