Tvíhyggja í heilbrigðisvísindum felur í sér þá afstöðu að líkami og hugur séu aðskilin og mismunandi í eðli sínu. Þekktustu útgáfu tvíhyggjunnar í okkar heimshluta má rekja til kenninga franska heimspekingsins, stærðfræðingsins og vísindamannsins René Descartes frá 17. öld um hugann sem óefnislegt en hugsandi fyrirbæri og líkamann sem efnislegan en án hugsunar. Vissulega var […]

Um langa hríð hafa verið uppi sterkar samfélagslegar hugmyndir um það að áföll og/eða langvarandi streita sé óhagstæð heilsu okkar en á síðustu áratugum hafa vísindarannsóknir rennt nokkrum stoðum undir þessa tilgátu. Dýrarannsóknir og rannsóknir á mönnum sýna til að mynda að mikil eða langvarandi streita getur haft neikvæð áhrif á ónæmiskerfi okkar og þar með minnkað viðnám okkar við hinum ýmsu sjúkdómum, þar á meðal við sjálfsofnæmissjúkdómum. Hinsvegar hefur verið skortur á stórum og aðferðafræðilega vönduðum rannsóknum á tengslum áfalla og áfallastreituröskunar við síðari tíma áhættu á sjálfsofnæmissjúkómum.

Í dag er flestum ljóst að lífsstíll sá er við tileinkum okkur hefur mótandi áhrif á heilsu okkar og lífsgæði. Þannig höfum við sjálf ótal tækifæri til að auka vellíðan og draga úr líkum á sjúkdómum.

Þegar sjúklingar með gigtsjúkdóma leggja sjálfir mat á hvað geri einkenni gigtsjúkdóms verri – eða hafi jafnvel valdið honum – nefna þeir oft streitu og sálræn áföll. Áföll á borð við makamissi, veikindi og erfiðleikar barna eru oft nefnd en einnig minni áföll og streituvaldandi þættir, sem margir lenda í, eins og mistök í starfi, erfið félagsleg samskipti eins og ágreiningur og deilur.

Þessi grein fjallar um hóp sem hefur verið lítt sýnilegur í íslensku heilbrigðiskerfi, hóp sem við hjá Miðstöð foreldra og barna (MFB) ásamt starfsfólki heilsugæslunnar höfum verið að leita að og finna. Þetta er hópur foreldra og ungbarna í tilfinningavanda sem þarf sérhæfðari meðferð en heilsugæslan veitir án þess að eiga erindi á geðdeild. Samkvæmt erlendum rannsóknum má áætla að um 80% fjölskyldna í barneignaferli fái fullnægjandi þjónustu í meðgöngu- og ungbarnavernd heilsugæslunnar og að um 5% þurfi meðferð á geðdeild. Þá eru eftir 15% eða um það bil 600 nýjar fjölskyldur á ári. Þetta er markhópur MFB.

Áfallahjálp er ekki gamalt hugtak hérlendis. Það er oft sett í samhengi við stórslys eða náttúruhamfarir. Í snjóflóðunum á Flateyri og í Súðavík árið 1995 voru sendir á vettvang sérfræðingar í áfallahjálp. Þá var hér orðið starfandi fólk sem hafði sérhæft sig í að aðstoða þá sem höfðu orðið fyrir miklu áfalli. Flestir geta sett sig í þau spor að við þessar aðstæður þurfi fólk hjálp til að ná áttum og vinna úr tilfinningum sem tengjast áfallinu. Áfallastreituröskun hefur verið skilgreind sem truflun á heilastarfseminni, þannig að drekinn, sem er eitt líffæranna í gamla randkerfinu í heilanum, sér ekki um að skilgreina lok áfallsviðburðar eins og hann á að gera, vegna þess að hann er í flóði af streituhormónum, heldur greinir heilinn ný áreiti sem minna á fyrra áfall eins og merki um nýtt áfall. Þannig lendir fólk stöðugt í sama áfallinu aftur og aftur. Þar að auki er hópur fólks sem lifir við stöðug áföll eða ótta við áföll, eins og er algengt á heimilum sem eru undirlögð fíkn af einhverju tagi.