Heilbrigði hefur verið skilgreint sem andleg, líkamleg og félagsleg velferð og vellíðan (WHO, 1948). Mikil vakning hefur orðið meðal þjóðarinnar hvað varðar líkamlega heilsu á undanförnum áratugum og fer sífellt vaxandi á sviði andlegrar heilsu og vellíðanar. Minni áhersla hefur hins vegar verið á félagslega heilsu og vellíðan. Hvernig birtist þessi félagslegi þáttur heilsunnar og hvaða áhrif hefur félagsleg vellíðan á heilsuna í heildarsamhengi?

Einn af hverjum þremur fullorðnum er með skert sykurþol og of hátt hlutfall þeirra vita ekki af því. Hér verður stiklað á stóru er kemur að blóðsykri. Hvað er blóðsykur og hvernig er honum stýrt, hver eru einkenni þess að vera með of háan blóðsykur og hvað er hægt að gera í því?

Meðalmaðurinn sefur í 25–30 ár af ævi sinni og það er svo sannarlega ekki að ástæðulausu að svo stór hluti ævi okkar fer í svefn. Góður nætursvefn er grunnforsenda góðrar heilsu og lífsgæða. Hlutverk svefns er margþætt en endurnýjun, endurnæring, úrvinnsla, viðgerð og uppbygging eru meðal þess sem á sér stað í svefni. Fullorðnir þurfa að sofa 7–9 klukkustundir á sólarhring (börn og unglingar lengur) og bæði of stuttur og of langur svefn hafa neikvæð áhrif á heilsu og lífsgæði. Samkvæmt heilbrigðiskönnun Gallup sem framkvæmd var árið 2019 kom fram að 34% fullorðinna Íslendinga segjast sofa sex klukkustundir eða minna á sólarhring að staðaldri sem er mikið áhyggjuefni. Á sama tíma sjáum við of stuttan svefn hjá íslenskum börnum og ungmennum.

Holdafar og líkamsbygging er eðlilega mjög mismunandi milli einstaklinga. Samt virðist vera fyrir hendi sú krafa að allir geti verið steyptir í sama mót og að holdafar okkar sé eitthvað sem við stýrum alfarið sjálf. Samfélagsumræða sem hampar grönnum líkömum og talar niður til einstaklinga í ofþyngd eða offitu er því miður algeng. Umræða um samband offitu og heilsubrests hefur stundum tekið á sig mynd hræðsluáróðurs. Háværar raddir heyrast líka gegn umræðu um tengsl holdafars og heilsu og enn eru til einstaklingar sem telja að sjúkdómurinn offita sé ekki til. Því er ekki að undra að umræða um þyngd einstaklinga geti verið vandasöm.

Eins og flestir vita eru hjartasjúkdómar með algengustu heilsufarsvandamálum jarðarbúa og algengasta dánarorsök á Vesturlöndum. Þess vegna vill fólk lifa heilbrigðum lífsstíl og fylgjast vel með ákveðnum áhættuþáttum þessara sjúkdóma. Suma er auðvelt að mæla, t.d. líkamsþyngd, blóðþrýsting og ýmis atriði í blóðinu eins og blóðsykur og blóðfitu. Gleymum ekki að þó blóðfita eigi þátt í sjúkdómum gegnir hún mikilvægum hlutverkum í líkamanum. Fyrir utan það að vera orkugjafi er fitan einnig þáttur í myndun ýmissa efna, t.d. hormóna, og er eitt af byggingarefnum frumuhimnunnar.

Blóðþrýstingur er áhættuþáttur fyrir hjarta- og æðasjúkdóma. Síðustu 60 árin hefur mikil athygli verið á þessum áhættuþætti og mönnum lengi verið ljóst að mjög hár blóðþrýstingur, eða það sem við köllum illkynja háþrýstingur, er lífshættulegur. Þegar við tölum um hækkaðan blóðþrýsting er verið að tala um hvíldarþrýsting og að hann sé að jafnaði of hár við þær aðstæður. Þrýstingur sem er í hvíld langt yfir 200mmHg í efri mörkum og neðri mörk hærri en 150mmHg, hefur áhrif á mikilvæg líffærakerfi og er mjög hættulegur fólki. Einstaka háar mælingar eru þó ekki hættulegar og eiga ekki að valda kvíða.